सूचना:
या ब्लॉगमध्ये वापरलेले मूल्यांकनाचे स्तर आणि अभिप्रायाचे स्वरूप हे NEP 2020 च्या मार्गदर्शक तत्वांनुसार तयार करण्यात आले आहे. अधिक माहितीसाठी, कृपया [NCERT च्या PARAKH पोर्टलला] 👉 https://parakh.ncert.gov.in/hpc भेट द्या.
2) विद्यार्थी स्तरानुसार आणि क्षमतानुसार एक किंवा दोन नोंदी कराव्यात.
3) लेखक जिल्हास्तरीय प्रशिक्षित शिक्षक आहेत.
👉 समग्र प्रगतिपत्रक कसे भरावे?
👉 सामाजिक, भावनिक आणि नैतिक विकास नोंदी
👉 भाषा आणि साक्षरता विकास नोंदी
👉 सौंदर्यदृष्टी आणि सांस्कृतिक विकास नोंदी
HPC नोंदी – बोधात्मक विकास (Cognitive Development) क्षेत्रातील CG7 आणि CG8 या अभ्यासक्रमाच्या ध्येयांनुसार
विद्यार्थ्यांच्या निरीक्षण, तार्किक विचार, गणितीय समज आणि विविध राशी, आकार, मापे यांचा वापर करून जग समजून घेण्याच्या क्षमतेचा विकास करणे अपेक्षित आहे. या ध्येयांच्या पूर्ततेसाठी खालील क्षमतांचा समावेश केला जाऊ शकतो:
CG7: बालके निरीक्षण व तार्किक विचाराने सभोवतालच्या जगाची जाणीव करून घेतात.
क्षमता:
– निरीक्षण कौशल्य: विद्यार्थी त्यांच्या सभोवतालच्या घटकांचे बारकाईने निरीक्षण करतात.
– तार्किक विचार: सामान्य घटनांमागील कारण-परिणाम संबंध समजून घेतात.
– प्रश्न विचारण्याची क्षमता: नवीन माहिती मिळवण्यासाठी प्रश्न विचारतात.
– तुलना आणि वर्गीकरण: वस्तूंची तुलना करून त्यांचे वर्गीकरण करतात.
CG8: बालकांची गणितीय समज विकसित होते आणि ती विविध राशी, आकार, मापे यांचा वापर करून जग समजून घेऊ शकतात.
क्षमता:
– संख्याज्ञान: संख्या ओळखणे, मोजणे आणि त्यांचा वापर करणे.
– आकारांची ओळख: विविध भौमितिक आकारांची ओळख आणि त्यांचे गुणधर्म समजून घेणे.
– मापन कौशल्य: लांबी, वजन, वेळ इत्यादींचे मापन करणे.
– गणितीय तर्क: गणितीय संकल्पनांचा वापर करून समस्यांचे निराकरण करणे
विकास क्षेत्र 3: बोधात्मक विकास
इयत्ता – पहिली
मूल्यांकनासाठी घेतलेली कृती/उपक्रम (CG7 आणि CG8 वर आधारित):
CG7 साठी (निरीक्षण व तार्किक विचार):
1. चित्र निरीक्षण:
मुलांना एका दृश्यचित्रातून विविध गोष्टी शोधायला सांगणे (प्राणी, वस्तू, रंग इ. ओळखणे).
2. कारण-परिणाम चर्चा:
एखाद्या साध्या घटनेचे कारण विचारणे. उदा. “पाऊस आला तर आपण काय करतो?”
3. सामान्य गोष्टींचे वर्गीकरण:
खेळणी, पाने, फळे इत्यादींचा रंग, आकार, उपयोगानुसार गटात वर्गीकरण.
4. कथाकथनानंतर प्रश्न विचारणे:
कथेतल्या पात्रांचे वागणे, निर्णय यावर प्रश्न विचारून त्यांचा विचार व तर्कशक्ती तपासणे.
CG8 साठी (गणितीय समज):
1. संख्या ओळख खेळ:
आकड्यांचे फ्लॅशकार्ड दाखवून त्यांची नावे, क्रम, मागचा-पुढचा आकडा ओळखणे.
2. आकार आणि रंग वर्गीकरण:
त्रिकोण, चौकोन, वर्तुळ यांची ओळख व वर्गीकरणासाठी वस्तू वापरणे.
3. मापन खेळ:
विविध वस्तूंचे लांबीने मापन (हात, वाटी, फूटपट्टीने), कोणती मोठी/छोटी आहे हे सांगणे.
4. गणिती पद्धतीचा उपयोग:
खेळात संख्यांचा उपयोग करून साध्या उदाहरणांनी बेरीज/वजाबाकी समजावणे.
विकास क्षेत्र 3: बोधात्मक विकास
इयत्ता: पहिली
मूल्यांकनासाठीचे प्रश्न (CG7 व CG8 वर आधारित):
CG7 – निरीक्षण व तार्किक विचार
1. या चित्रात तुला काय काय दिसते?
2. झाडाला पाणी न घातल्यास काय होईल? का?
3. दोन वस्तूंमधील फरक सांग (उदा. फळे आणि भाज्या).
4. जर दिवा पेटला नाही, तर काय कारण असू शकते?
5. सकाळी आणि रात्रीच्या वेळी आपल्याकडे काय फरक असतो?
CG8 – गणितीय समज
1. 1 ते 10 आकडे ओळखून क्रमाने सांग.
2. 5 नंतर कोणता आकडा येतो?
3. या वस्तूंपैकी कोणती लांब आहे? कोणती लहान?
4. या चित्रात किती वर्तुळे/चौकोन आहेत?
5. 2+3 = ?
6. जर तुझ्याकडे 4 सफरचंद आहेत आणि 1 दिला तर किती उरतील?
हे प्रश्न खेळ, कथा, चित्रे किंवा प्रत्यक्ष कृती यांद्वारे विचारता येतात, जेणेकरून मुलांचा स्वाभाविक सहभाग आणि विचार स्पष्ट दिसेल.
शारीरिक विकास – बोधात्मक विकास
क्षमता – जाणीवजागृती
स्तर – निर्झर
नोंद (शिक्षक निरीक्षण):
1. विद्यार्थी चित्र पाहून वस्तूंची ओळख सांगतो.
2. साधे निरीक्षण करू शकतो व त्यावर आधारित छोटेखानी उत्तरं देतो. त्याच्या निरीक्षणात सातत्य आहे, परंतु अजून सखोल विचारांची गरज आहे.
3. शिक्षकांच्या मदतीने विश्लेषण करतो.
विकास क्षेत्र – बोधात्मक विकास
क्षमता – जाणीवजागृती
स्तर – पर्वत
नोंद (शिक्षक निरीक्षण):
1.विद्यार्थी आजूबाजूच्या घटकांचे बारकाईने निरीक्षण करतो.
2. विविध वस्तू, आकार, माप यामधील साम्य व फरक स्पष्टपणे ओळखतो.
3. काही प्रमाणात तार्किक विचार करतो व स्वतःच्या निरीक्षणावर आधारित निष्कर्ष मांडतो.
4. शिक्षकाच्या थोड्या मार्गदर्शनाने स्वाभाविकपणे सहभाग घेतो.
विकास क्षेत्र – बोधात्मक विकास
क्षमता – जाणीवजागृती
स्तर – आकाश
नोंद (शिक्षक निरीक्षण):
1. विद्यार्थी स्वतंत्रपणे निरीक्षण करतो, मिळालेल्या माहितीचा सखोल विचार करतो.
2. तार्किक दृष्टिकोनातून निष्कर्ष काढतो.
3. गणितीय संकल्पनांचा आत्मविश्वासाने वापर करतो.
4. विविध संधींमध्ये स्वतःहून सहभाग घेऊन आपले विचार मांडतो.
5. निरीक्षण आणि जाणीव यांचा वापर करून नवीन गोष्टी समजून घेतो.
विकास क्षेत्र – बोधात्मक विकास
क्षमता – संवेदनशीलता
स्तर – निर्झर
नोंद (शिक्षक निरीक्षण):
1. विद्यार्थ्याला इतरांच्या विचारांविषयी कुतूहल वाटते.
2. समूहातील सदस्य म्हणून सहभाग घेताना तो सहकाऱ्यांच्या भावनांची आणि दृष्टिकोनांची जाणीव ठेवतो.
3. शिकताना त्रास झाल्यास शिक्षकांकडे मदतीची अपेक्षा करतो आणि इतरांना मदत करण्याचा प्रयत्नही करतो.
विकास क्षेत्र – बोधात्मक विकास
क्षमता – संवेदनशीलता
स्तर – पर्वत
नोंद (शिक्षक निरीक्षण):
1. विद्यार्थी वेगवेगळ्या संकल्पनांकडे सहवेदनेने आणि समजूतदारपणे पाहतो.
2. तो इतरांच्या दृष्टिकोनाचा आदर करतो आणि चर्चेत शांतपणे सहभाग घेतो.
3. शिकत असताना इतर विद्यार्थ्यांच्या भावनांची जाणीव ठेवतो आणि समूहामध्ये समायोजन साधतो.
विकास क्षेत्र – बोधात्मक विकास
क्षमता – संवेदनशीलता
स्तर – आकाश
नोंद (शिक्षक निरीक्षण):
1. विद्यार्थी शिकताना अत्यंत समजूतदारपणे आणि सहवेदनेने वागतो.
2. तो इतरांच्या विचारांची, भावनांची जाण ठेवतो.
3. गटामधील मतभेद समजून घेत संवादातून सकारात्मक मार्ग काढतो.
4. वैचारिक व भावनिक स्तरावर परिपक्वता दर्शवतो.
विकास क्षेत्र – बोधात्मक विकास
क्षमता – सर्जनशीलता
स्तर – निर्झर
नोंद (शिक्षक निरीक्षण):
1. विद्यार्थी शिकत असताना नवीन कल्पना व्यक्त करण्याचा प्रयत्न करतो.
2. दिलेल्या कृतीमध्ये तो वेगळी पद्धत वापरतो किंवा साध्या गोष्टींचा नवीन उपयोग सुचवतो.
3. सर्जनशील विचारांची सुरुवात दिसून येते, जरी अजून ती पूर्णपणे विकसित नसेल.
विकास क्षेत्र – बोधात्मक विकास
क्षमता – सर्जनशीलता
कामगिरी स्तर – पर्वत
नोंद (शिक्षक निरीक्षण):
1. विद्यार्थी अभ्यासक्रमाशी संबंधित कृतींमध्ये सर्जनशील विचार स्पष्टपणे दाखवतो.
2. गणिती समस्येचे सोडवणूक करताना वेगळी पद्धत सुचवतो, किंवा निरीक्षणावर आधारित कल्पक उत्तर देतो.
3. तो मिळालेल्या माहितीचा वेगळ्या प्रकारे वापर करतो.
विकास क्षेत्र – बोधात्मक विकास
क्षमता – सर्जनशीलता
कामगिरी स्तर – आकाश
नोंद (शिक्षक निरीक्षण):
1. विद्यार्थी अभ्यासक्रमातील संकल्पनांवर उत्कृष्ट सर्जनशीलता दाखवितो.
2. तो नवकल्पना मांडतो, विविध समस्यांवर स्वतंत्र विचार करतो आणि आपल्या कल्पना स्पष्टपणे आणि प्रभावीपणे मांडतो.
3. गणित, निरीक्षण किंवा तार्किक विचार यामध्ये नवीन आणि वेगळ्या दृष्टिकोनातून कामगिरी करतो, ज्यामुळे तो इतरांपेक्षा वेगळा ठरतो.
शिक्षक अभिप्राय :-
| क्षमता | निर्झर | पर्वत | आकाश |
| जाणीवजागृती |
|
|
|
| संवेदनशीलता |
|
|
|
| सर्जनशीलता |
|
|
|
