HPC नोंदीसाठी विकास क्षेत्र 1: शारीरिक विकास

सूचना:
1) या ब्लॉगमध्ये वापरलेले मूल्यांकनाचे स्तर आणि अभिप्रायाचे स्वरूप हे NEP 2020 च्या मार्गदर्शक तत्वांनुसार तयार करण्यात आले आहे. अधिक माहितीसाठी, कृपया [NCERT च्या PARAKH पोर्टलला] 👉 https://parakh.ncert.gov.in/hpc भेट द्या.

2) HPC शारीरिक विकास मध्ये विद्यार्थी स्तरानुसार आणि क्षमतानुसार  एक किंवा दोन नोंदी कराव्यात.

3) लेखक जिल्हास्तरीय प्रशिक्षित शिक्षक आहेत.

👉 समग्र प्रगतिपत्रक कसे भरावे?

👉 सामाजिक, भावनिक आणि नैतिक विकास नोंदी

👉 बोधात्मक विकास नोंदी

👉 भाषा आणि साक्षरता विकास नोंदी

👉 सौंदर्यदृष्टी आणि सांस्कृतिक विकास नोंदी

👉 सकारात्मक अध्ययन सवयी नोंदी

🏃‍♂️ HPC नोंदीसाठी विकास क्षेत्र 1: शारीरिक विकास

क्षमता:-

Physical Development Records

1. शरीराच्या भागांची ओळख – स्वतःच्या शरीरातील मुख्य भाग ओळखणे (डोके, हात, पाय इ.).

2. शारीरिक हालचाल करणे – चालणे, धावणे, उडी मारणे, हात-आयुष्य संतुलित करणे शिकणे.

3. स्वच्छता राखणे – हात धुणे, दात घासणे, स्वच्छ राहण्याची सवय लावणे.

4. सोप्या क्रियाकलापांचा सराव – खेळ, योग, श्वासोच्छवासाचे सोपे व्यायाम करणे.

5. आहाराचे महत्त्व समजून घेणे – फळे, भाज्या, दूध यांचे महत्त्व समजून घेऊन त्यांचा वापर करणे.

6. सुरक्षिततेची प्राथमिक माहिती – गरम वस्तू नस्पर्श करणे, रस्त्यावर काळजीपूर्वक चालणे शिकणे.

7. शारीरिक सवयी अंगीकारणे – वेळेवर झोपणे, वेळेवर जेवण करणे.

8. स्वतःची काळजी घेणे – स्वतःच्या वस्तू नीट ठेवणे, कपडे नीट लावणे.

🛠️ मूल्यांकनासाठी घेतलेली कृती/उपक्रम

1. दैनंदिन व्यायाम:
विद्यार्थ्यांना नियमितपणे व्यायामाच्या सत्रात सहभागी करून त्यांची शारीरिक क्षमता वाढवणे.

2. खेळ आणि स्पर्धा:
विविध खेळांमध्ये सहभागी करून विद्यार्थ्यांच्या संघभावना, सहकार्य आणि शारीरिक कौशल्यांचे मूल्यांकन करणे.

3. योग आणि ध्यान:
विद्यार्थ्यांना योग आणि ध्यानाच्या सत्रात सहभागी करून त्यांच्या मानसिक आणि शारीरिक संतुलनाचे निरीक्षण करणे.

4. स्वच्छता आणि आरोग्य सवयी:
विद्यार्थ्यांच्या स्वच्छता सवयी, हात धुणे, दात घासणे यांसारख्या दैनंदिन क्रियांची तपासणी करणे

❓ शारीरिक विकास मूल्यांकनासाठी घेतलेले प्रश्न

– विद्यार्थी नियमितपणे व्यायाम करतो का?
– तो/ती खेळांमध्ये सक्रियपणे सहभागी होतो/होते का?
– योग आणि ध्यानाच्या सत्रात सहभाग किती आहे?
– स्वच्छता आणि आरोग्य सवयींचे पालन कितपत केले जाते?

विकास क्षेत्र: शारीरिक विकास
क्षमता: जाणीवजागृती (Awareness)
कामगिरी स्तर: निर्झर

नोंदी (उदाहरणार्थ):

– विद्यार्थी वर्गखोली, खेळाचे मैदान, पाणवठा, स्वच्छता गृह याठिकाणी स्वच्छतेची काळजी घेतो.
– स्वच्छ हात, स्वच्छ वस्त्रे यांचे महत्त्व समजून घेतले आहे.
– अन्नपदार्थ खाण्यापूर्वी व नंतर हात धुण्याची सवय लावली आहे.
– वैयक्तिक स्वच्छता आणि आरोग्य याबाबत मूलभूत सवयी अवलंबतो.
– शारीरिक हालचालींच्या वेळी सुरक्षिततेची काळजी घेतो.
– शरीराच्या विविध अवयवांची माहिती ओळखून योग्य वापर करण्याबाबत जागरूक आहे.

विकास क्षेत्र: शारीरिक विकास
क्षमता: जाणीवजागृती
कामगिरी स्तर: पर्वत

नोंदी (उदाहरणार्थ):

– विद्यार्थी नियमितपणे स्वच्छता पाळतो आणि इतरांनाही स्वच्छतेसाठी प्रेरित करतो.
– पोषणयुक्त अन्नाचे महत्त्व ओळखतो आणि अन्ननिवडीबाबत सजग आहे.
– शारीरिक हालचाली, योग व व्यायामाचे महत्त्व समजून घेऊन नियमित सराव करतो.
– वैयक्तिक व सामाजिक स्वच्छतेचे महत्त्व ओळखून त्याची अंमलबजावणी करतो.
– आजारांची प्राथमिक लक्षणे ओळखून योग्य ती काळजी घेतो.
– शरीराची कार्यपद्धती आणि आरोग्याच्या सवयी यांची सांगड घालतो.

विकास क्षेत्र: शारीरिक विकास
क्षमता: जाणीवजागृती
कामगिरी स्तर: आकाश

नोंदी (उदाहरणार्थ):

– विद्यार्थी आरोग्यविषयक सवयींचा प्रभावी प्रसार करतो व इतरांना मार्गदर्शन करतो.
– समाजात आरोग्यविषयी जाणीव निर्माण करण्यासाठी उपक्रम राबवण्याची पुढाकार घेतो.
– पोषण, स्वच्छता, योग व आरोग्याशी संबंधित माहितीचे विश्लेषण करून सादरीकरण करतो.
– आरोग्याच्या सवयींची सखोल समज असून, त्याचे वैज्ञानिक कारणेही स्पष्ट करतो.
– समवयस्क मित्रांच्या वर्तणुकीवर सकारात्मक प्रभाव टाकतो.
– आपल्या आरोग्याच्या जोखमी स्वतः ओळखून प्रतिबंधात्मक उपाय योजतो.

विकास क्षेत्र: शारीरिक विकास
क्षमता: संवेदनशीलता
कामगिरी स्तर: निर्झर

नोंदी (उदाहरणार्थ):

– विद्यार्थी शारीरिक आरोग्य व स्वच्छतेच्या गरजेची प्राथमिक जाणीव दाखवतो.
– आजारी वर्गमित्राच्या गरजा समजून घेऊन त्याला मदत करण्याची तयारी दाखवतो.
– मैदानी खेळात इतर विद्यार्थ्यांना सामावून घेतो.
– अपंग किंवा अस्वस्थ विद्यार्थ्यांविषयी सहानुभूतीने विचार करतो.
– इतरांच्या शारीरिक गरजांबाबत आदर ठेवतो, परंतु त्याबाबतची कृती मर्यादित असते.
– आरोग्यविषयक समस्यांबाबत थोडीफार चिंता व्यक्त करतो.

विकास क्षेत्र: शारीरिक विकास
क्षमता: संवेदनशीलता
कामगिरी स्तर: पर्वत

नोंदी (उदाहरणार्थ):

– विद्यार्थी इतरांच्या शारीरिक अडचणी व गरजांची जाणीव ठेवतो आणि त्यांच्या मदतीस तत्पर असतो.
– स्वच्छता, आहार, व्यायाम या बाबतीत इतरांना मार्गदर्शन करतो व स्वतःही अंमलात आणतो.
– आरोग्यविषयक उपक्रमांमध्ये उत्साहाने भाग घेतो आणि इतरांनाही सहभागी होण्यासाठी प्रेरित करतो.
– अपंग विद्यार्थ्यांसाठी मदतीचा हात पुढे करतो, त्यांना खेळात, उपक्रमात सामावून घेतो.
– वर्गात किंवा शाळेच्या परिसरात शारीरिक स्वच्छतेविषयी सतर्कता बाळगतो व इतरांनाही तसे वागण्यास उद्युक्त करतो.

विकास क्षेत्र: शारीरिक विकास
क्षमता: संवेदनशीलता
कामगिरी स्तर: आकाश

नोंदी (उदाहरणार्थ):

– विद्यार्थी सामाजिक, भौतिक व नैसर्गिक पर्यावरणाशी सुसंवाद साधतो आणि सतत सकारात्मक बदल घडवतो.
– अपंग, दुर्बल किंवा गरजू विद्यार्थ्यांसाठी स्वयंप्रेरणेने मदतीचे उपक्रम राबवतो.
– आरोग्य, स्वच्छता, पोषण आणि व्यायामविषयक उपक्रमांत पुढाकार घेतो व इतरांसाठी प्रेरणास्थान ठरतो.
– शाळा व समाज पातळीवर आरोग्य जनजागृती उपक्रमांचे नियोजन व अंमलबजावणी करतो.
– इतर विद्यार्थ्यांच्या शारीरिक व मानसिक गरजा समजून घेतो आणि त्या अनुषंगाने कृती करतो.

विकास क्षेत्र: शारीरिक विकास
क्षमता: सर्जनशीलता
स्तर: निर्झर

नोंदी (HPC मध्ये लिहिण्यासाठी उदाहरण):

• विद्यार्थ्याने शिक्षकांच्या मार्गदर्शनाने विविध हालचालींचे अनुकरण केले.
  उदा. प्राण्यांच्या चालण्याच्या शैलीचे सादरीकरण (सिंह, साप, ससा इ.).
• क्रियाकलापादरम्यान हालचालींमध्ये उत्सुकता आणि आनंद व्यक्त केला.
• त्याच्या हालचालींमध्ये कल्पकतेचे प्राथमिक दर्शन होते.
• शारीरिक कृतीतून वेगवेगळ्या आकारांची निर्मिती करण्याचा प्रयत्न केला.

विकास क्षेत्र: शारीरिक विकास
क्षमता: सर्जनशीलता
स्तर: पर्वत

नोंदी (HPC साठी):

• विद्यार्थ्याने देण्यात आलेल्या क्रियाकलापांमध्ये स्वतःचे कल्पनाशील हालचाली जोडल्या.
  उदा. विविध प्राण्यांच्या हालचालींचे स्वतःचे सादरीकरण, रांगोळीच्या आकारांवर चालणे, म्युझिकवर हालचालींची नवीन शैली.
• शारीरिक कृती करताना हालचालींमध्ये सुसंगती आणि सौंदर्य आढळले.
• खेळात स्वतःची शैली दाखवत सहभाग घेतला.
• वस्तूंचा वापर करून नवीन हालचालींचे सादरीकरण केले (उदा. दोरी, बॉल, आकृत्या)

विकास क्षेत्र: शारीरिक विकास
क्षमता: सर्जनशीलता
स्तर: आकाश

• विद्यार्थ्याने विविध शारीरिक हालचालींमध्ये अत्यंत कल्पकतेने सहभाग घेतला.
• स्वतःच्या कल्पनाशक्तीचा वापर करून नवीन हालचाली, खेळ किंवा कृती तयार केल्या.
• संगीत, वस्तू, पर्यावरण यांचा प्रभावी वापर करत सर्जनशील शारीरिक अभिव्यक्ती केली.
• इतर विद्यार्थ्यांनाही स्वतःच्या कल्पना वापरण्यास प्रेरणा दिली.
• शाळेतील उपक्रमात, सादरीकरणात आणि गटक्रियेत सर्जनशील हालचालींचे नेतृत्व केले.

शारीरिक विकास शिक्षक अभिप्राय 

Please follow and like us:

20

20

20